Адным з найбольш загадкавых у плане захаванасці і спектру генеалагічных крыніц сярод беларускіх паветаў Расійскай імперыі ўяўляецца Сенненскі павет Магілёўскай губерні. Па гэтай прычыне важна ўсяляк уводзіць ва ўжытак маладаследаваныя матэрыялы па гісторыі і генеалогіі яго насельніцтва.
Фонд Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі “Сенненская павятовая землеўладкавальная камісія” (1907–1917) складаецца з 207 адзінак захавання, дзе змяшчаецца інфармацыя аб разнастайных аспектах дзейнасці камісіі па аказанні дапамогі сялянам у пакупцы і землеўпарадкаванні пры хутарызацыі іх земляў.
Даведнік “Могилевская губерния: государственные, религиозные и общественные учреждения (1772–1917)” (Мінск, 2014, 814 с.) змяшчае ёмкі артыкул аўтарства Ю.М. Снапкоўскага пра павятовыя паліцэйскія праўленні ў Магілёўскай губерні ў канцы ХІХ — пачатку ХХ ст. Для разумення функцый і відаў справаводчых дакументаў, якія ствараліся ў паліцэйскіх праўленнях, прывядзем яго цалкам (спасылкі да артыкула змешчаны ў самім выданні):
“Уездные полицейские управления были созданы на базе земских судов и городнических правлений в соответствии с высочайше утвержденными «Временными правилами об устройстве полиции в городах и уездах губерний, по общему учреждению управляемых» от 25 декабря 1862 г. Действовали в уездных городах и распространяли свою власть на весь уезд, за исключением городов с отдельным полицейским управлением. В 1863–1880 гг. подчинялись Департаменту полиции исполнительной, в 1880–1881 гг. – Департаменту государственной полиции, в 1881–1917 гг. – Департаменту полиции Министерства внутренних дел, а на местах – губернатору и губернскому правлению.
В Могилевской губернии уездные полицейские управления были учреждены согласно распоряжению Могилевского губернского правления от 16 марта 1863 г.
Во главе уездного полицейского управления стоял уездный исправник, назначаемый губернатором из местных дворян. Он являлся председателем общего присутствия, в состав которого входили помощник уездного исправника, дворянский заседатель, два сельских заседателя и один из ратманов городового магистрата. Помощник уездного исправника исполнял возлагаемые на него исправником дела и поручения, осуществлял надзор за делопроизводством и заведовал на правах городского пристава исполнительно-полицейскими обязанностями в тех уездных городах, где не были учреждены должности особых полицейских приставов Для ведения делопроизводства при полицейском управлении состояла канцелярия под заведованием секретаря. В штат управления также входили два столоначальника и регистратор. На канцелярские издержки, наем писарей, сторожей и рассыльных управлению выделялась установленная по штату сумма.
У Нацыянальным гістарычным архіве Беларусі ў фондзе “Падатны інспектар Ігуменскага павета” (ф.361, воп.1) маецца на захаванні дастаткова вялікая і інфарматыўная справа № 116 – “Справа з копіямі прысудаў сельскіх сходаў аб развёрстцы дзяржаўных і земскіх збораў на 1902 год і спісамі домагаспадароў па валасцях Ігуменскага павета”. Асноўнай разынкай справы з’яўляюцца спісы, дзе галоўнай каштоўнасцю варта лічыць імёны па бацьку гаспадароў. Па большай частцы Ігуменскага павета дастаткова кепска захаваліся метрычныя кнігі за 1866–1917 гг., а таму зачэпка за імя па бацьку асоб 1850-1870-х гг. нараджэння можа быць выратавальнай для генеалогіі.
Загаловак
На нашу думку, найлепшы спосаб супрацы з НГАБ адносна атрымання лічбавай копіі прысудаў са спісамі — гэта замова падобных дакументаў з пазнакай, што дакладныя нумары аркушоў Вам могуць быць невядомыя. Па стане на 01.01.2023 справа не адлічбавана і ў чытальны зал не выдаецца па прычыне расшытасці. Магчыма яе папулярнасць зрушыць пытанне з мёртвай кропкі.
Прывядзем у гэтым артыкуле асобныя паказальнікі да прысудаў сялянскіх грамад Ігуменскага павета (на мове арыгінала):
Ф.361. Оп. 1. Д. 116. Лл. 7–11 об. Приговор и именной список крестьян Черноградского сельского общества Гребенской вол. Игуменского у. (руск.). 17.02.1902. Деревня Карпиловка (фамилии: Асташенок, Ахрамович, Качук, Мартинович, Юда), односелье Волковыск (Игнат Козловский), деревня Черноградье (фамилии: Ажар, Алейник, Ахрамович, Заголько, Зеневич, Ковалевич, Козловский, Леонов, Мартинович, Невейко, Почесуй, Романенок, Толкач, Хурсевич, Черняк), деревня Елча (фамилии: Бачило, Деркач, Дойняк, Забавский, Колтович, Кривощекий, Крук, Мартинович, Молчан, Почесуй, Шахлай), деревня Кривополье (фамилии: Бачило, Вергейчик, Нахамчик, Толстик, Силич, Шабуня). Только имена.
Гэты год я сустрэў супрацоўнікам Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Я. Коласа НАН Беларусі. Адпаведна да ліку маіх актыўнасцяў дадалася яшчэ адна роля лектара. Па ініцыятыве кіраўніцтва і праз спрыянне новых калег я распланаваў праграму дзейнасці Акадэміі маладых генеалогаў на бліжэйшых паўтары гады, якая складаецца з курса штомесячных лекцый па генеалогіі. Лекцый запланавана 18 па розных напрамках генеалагічных актыўнасцяў (курс ужо апрабаваны ў праекце ШПГ і яшчэ будзе ўдасканальвацца).
У цэлым выступленне на тэму «Сфера генеалогіі: асаблівасці генеалагічных даследаванняў» прайшло 25 студзеня на належным узроўні і аб асноўных тэмах можна прачытаць тут: https://csl.bas-net.by/news/one-news.asp?id=93068
2022 год выявіўся для генеалогіі Беларусі поўным выклікаў, галоўным чынам, на фоне абвастрэння геапалітычных працэсаў у рэгіёне Ўсходняй Еўропы. Ваенна-палітычныя падзеі на ўсходзе Украіны паспрыялі заўважнай радыкалізацыі асобных замежных прадстаўнікоў беларускага генеалагічнага сегменту, расколу і чысткам у межах тэматычных груп у сацыяльных сетках.
За два апошнія гады задачай супольнасці генеалогаў Беларусі з’яўляецца працяг тых актыўнасцей, якія распачаліся раней. Аднак працягваюцца яны з улікам бягучай грамадска-палітычнай сітуацыі.
Публікацыя складзена на падставе матэрыялаў Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі, выкарыстаных у кантэксце падрыхтоўкі аўтара да канферэнцыі “Мінск і мінчане: 10 вякоў гісторыі”. Праналізаваны метрычныя кнігі аб шлюбе ў дачыненні да дзьвюх мінскіх цэркваў перыяду 1860-1865 гг.: Мінскага кафедральнага Свята-Духава Пятра-Паўлаўскага сабору і Мінскага гарадскога Кацярынінскага сабору. Усяго зафіксаваны 501 запіс аб шлюбе. Аналітыка пытання будзе прыведзена ў артыкуле да матэрыялаў канферэнцыі, а пералік прозвішчаў размяшчаецца тут.
Ніжэй прыводзіцца спіс жаніхоў з пазнакамі ўзросту, статуса, месца пражывання, нумару асабістага шлюбу, веравызання. Але не пазначаюцца: дата шлюба, яго нумар, нявеста, храм як месца шлюбу, апускаюцца спасылкі на крыніцы. Уся гэтая інфармацыя ў аўтара.
Спіс гартаецца як зверху ўніз, так і злева направа.
Касцёл у в. Гарбачэва Полацкага пав. Віцебскай губерні (1913)
На старонках метрычных кніг Гарбачэўскай (Гарбачэўска-Абітоцкай) парафіі аб хросце згадваюцца прадстаўнікі 308 прозвішчаў, чые носьбіты хрысцілі сваіх дзяцей у адзначанай парафіі (спіс прадстаўлены ніжэй).
15 мая 2022 года ў Літаратурным музеі Максіма Багдановіча адбылася імпрэза “Вернікоўскія. Лёс сям’і ў гісторыі краіны” з удзелам Алены Кароўчанка, вядомага ў Беларусі і за яе межамі спецыяліста ў галіне генеалогіі і прадстаўніцы слыннага роду Вернікоўскіх (па жаночай лініі). Мерапрыемства праводзілася ў межах рэспубліканскай акцыі “Лёс маёй сям’і ў гісторыі краіны” і прымеркавана да Міжнароднага дня сем’яў (англ. International Day of Families), які традыцыйна ва ўсім свеце адзначаецца 15 мая. Свята абвешчана 20 верасня 1993 года на пасяджэнні Генеральнай асамблеі ААН, мае на мэце прыцягненне ўвагі грамадскасці да шматлікіх праблем сям’і.
Лунінецкі раён размешчаны ў цэнтры Беларускага Палесся, на яго поўдні
працякае рака Прыпяць. Адзін з чатырох раёнаў Брэсцкай вобласці, якія найбольш
пацярпелі ад аварыі на Чарнобыльскай АЭС у 1986 г. У 1795–1921 гг. заходняя
і цэнтральная частка раёна належыла да Пінскага павета Мінскай губерні
Расійскай імперыі, паўночная і ўсходняя – да Мазырскага павета той жа губерні, у
1921–1939 гг. уся тэрыторыя ўваходзіла ў склад Лунінецкага павета
Палескага ваяводства Польскай Рэспублікі.
Бешанковіцкі раён размешчаны на пераважна раўніннай тэрыторыі ў басейне ракі Заходняя Дзвіна, на поўдзень ад яе. Буйнейшымі прырэчнымі мястэчкамі на гандлёвым шляху паміж Віцебскам і Полацкам з’яўляліся Астроўна, Бешанковічы і Вула. На 2009 г. яго насельніцтва налічвала 18 516 чал., (у раённым цэнтры Бешанковічах на 01.01.2022 пражывала 6 909 чал.). Паслярэвалюцыйная гісторыя раёна пачынаецца ў 1924 годзе, калі на яго тэрыторыі былі створаны асобна Віцебскі, Бешанковіцкі, Сіроцінскі, Ульскі і Чашніцкі раёны. Апошняй значнай адміністрацыйнай зменай у адносінах да яго тэрыторыі стала перадача Каўлякоўскага сельсавета ў склад Шумілінскага раёна, якая адбылася 18 ліпеня 1985 г.
