Лунінецкі раён размешчаны ў цэнтры Беларускага Палесся, на яго поўдні працякае рака Прыпяць. Адзін з чатырох раёнаў Брэсцкай вобласці, якія найбольш пацярпелі ад аварыі на Чарнобыльскай АЭС у 1986 г. У 1795–1921 гг. заходняя і цэнтральная частка раёна належыла да Пінскага павета Мінскай губерні Расійскай імперыі, паўночная і ўсходняя – да Мазырскага павета той жа губерні, у 1921–1939 гг. уся тэрыторыя ўваходзіла ў склад Лунінецкага павета Палескага ваяводства Польскай Рэспублікі.
Бешанковіцкі раён размешчаны на пераважна раўніннай тэрыторыі ў басейне ракі Заходняя Дзвіна, на поўдзень ад яе. Буйнейшымі прырэчнымі мястэчкамі на гандлёвым шляху паміж Віцебскам і Полацкам з’яўляліся Астроўна, Бешанковічы і Вула. На 2009 г. яго насельніцтва налічвала 18 516 чал., (у раённым цэнтры Бешанковічах на 01.01.2022 пражывала 6 909 чал.). Паслярэвалюцыйная гісторыя раёна пачынаецца ў 1924 годзе, калі на яго тэрыторыі былі створаны асобна Віцебскі, Бешанковіцкі, Сіроцінскі, Ульскі і Чашніцкі раёны. Апошняй значнай адміністрацыйнай зменай у адносінах да яго тэрыторыі стала перадача Каўлякоўскага сельсавета ў склад Шумілінскага раёна, якая адбылася 18 ліпеня 1985 г.
Баранавіцкі раён размешчаны на пераважна раўніннай тэрыторыі ў басейне ракі Нёман. Знаходжанне на старадаўнім шляху зносін выявілася значным фактарам для пракладання тут чыгункі ў 1870-я гг., што паспрыяла стварэнню буйнога гандлёва-транспартнага вузла. Зліццё ў канцы ХІХ ст. мястэчак Старыя Баранавічы (Развадова) і Новыя Баранавічы прывяло да ўзнікнення новага населенага пункта Баранавічы (горад з 1919 г.). У 1795–1921 гг. усходняя частка раёна належыла да Навагрудскага павета Мінскай губерні Расійскай імперыі, а заходняя – да Слонімскага павета Гродзенскай губерні, у 1921–1940 гг. уваходзіла ў склад Баранавіцкага, Слонімскага і Навагрудскага паветаў Навагрудскага ваяводства Польскай Рэспублікі.
Шаркаўшчынскі раён размешчаны ў межах Дзісненскай нізіны, на месцы дагістарычнага Дзісненска-Полацкага прыледавіковага вадаёма. Тэрыторыя раёна шырока задзейнічана ў сельскагаспадарчым выкарыстанні, за выключэннем асобных лясных і балотных масіваў на захадзе, усходзе і поўначы раёна.
Навагрудскі раён размешчаны на Навагрудскім узвышшы, літаральна ў самым сэрцы Панямоння. Менавіта тут, вакол вялікакняжацкай рэзідэнцыі ў Наваградку, у сярэдзіне ХІІІ ст. адбывалася паспяховае станаўленне Вялікага Княства Літоўскага. На працягу стагоддзяў Наваградак заставаўся адным з найбольш значных і буйных гарадоў Вялікага Княства Літоўскага і Рэчы Паспалітай (у 1506–1795 гг. з’яўляўся цэнтрам Новагародскага ваяводства). У 1795–1921 гг. Навагрудскі павет уваходзіў у склад Мінскай губерні Расійскай імперыі, у 1921–1940 гг. у склад Навагрудскага павета Навагрудскага ваяводства Польскай Рэспублікі.
Смалявіцкі раён размешчаны ва ўсходняй частцы Мінскага ўзвышша, на транспартным шляху зносін, што пасля пракладання чыгункі ў сярэдзіне ХІХ ст. паспрыяла паступоваму ўзбуйненню да ўзроўня гарадоў лакацый Смалявічы і Жодзіна. На 2009 г. – 42 917 чал. (у горадзе Смалявічы ў 2017 г. пражывалі 16 643 чал.). Горад Жодзіна з’яўляецца горадам абласнога падпарадкавання і колькасцю насельніцтва значна апярэджвае ўвесь Смалявіцкі раён ( у 2017 г. – 64 303 чал.). Паслярэвалюцыйная гісторыя раёна пачынаецца ў 1924 годзе, калі на яго тэрыторыі былі асобна створаны наступныя раёны Мінскай акругі: Астрашыцка-Гарадоцкі, Смілавіцкі і на большай частцы ўласна Смалявіцкі. У 1931 годзе Астрашыцка-Гарадоцкі раён быў скасаваны і яго Прылепскі сельсавет далучаны да Смалявіцкага раёна. У тым жа годзе да Смалявіцкага былі далучаны Драчкаўскі і Пятровіцкі сельсаветы скасаванага Смілавіцкага раёна. Раён перажыў скасаванне 1962–1965 гг.
Круглянскі раён размешчаны ў басейне буйнога прытоку Дняпра – ракі Друць, на перасячэнні шляхоў зносін паміж Захадам і Усходам. Яго гістарычны шлях – наглядная дэманстрацыя драматычнага лёсу памежнай тэрыторыі. Балючыя ў дэмаграфічным плане падзеі 1654-1667, 1812, 1941-1945 гг. істотна змяншалі колькасць насельніцтва. Калі ў 1941 годзе ў раёне пражывала каля 40 тыс.чал., то ў 2009 г. – 15 761 чал. (у горадзе Круглае ў 2017 г. пражывалі 7 617 чал.). Раён утвораны 17 ліпеня 1924 г. і перажыў два скасаванні 1931–1935, 1959–1966 гг. Істотных змен у межах за час свайго існавання не зведаў.
Чачэрскі раён — яшчэ адна рана Чарнобыльскай аварыі на тэрыторыі Беларусі. На 2009 г. яго насельніцтва налічвала 15 790 чал., з іх большая палова пражывала ў горадзе Чачэрск. Чачэрскі раён утвораны 8 снежня 1926 года падчас другога ўзбуйнення БССР у складзе Гомельскай акругі. 30 снежня 1927 года ў раёне зацверджаны 21 сельсавет, у тым ліку два нацыянальных польскіх (Нова-Малыніцкі і Рудня-Нісімкавіцкі) і адзін нацыянальны рускі (Наўхавіцкі). Асобныя тэрыторыі сучаснага Чачэрскага раёна на той момант таксама ўваходзілі ў склад Свяцілавіцкага і Рагачоўскага раёнаў. На працягу існавання раён зведаў значную колькасць адміністрацыйных зменаў і перажыў перыяд небыцця 1962–1965 гг.
Полацкі раён – самы вялікі па плошчы раён Беларусі. На 01.01.2017 г. яго насельніцтва налічвала 109 16 чал., з іх больш за 80 тысяч чалавек пражывала ў раённым цэнтры – горадзе Полацк. Паслярэвалюцыйная гісторыя раёна пачынаецца ў 1924 годзе, калі на яго тэрыторыі былі створаны асобна Полацкі, Дрэтунскі і Ветрынскі раёны. У 1925 годзе Дрэтунскі раён быў перайменаваны ў Краснапольскі, а ў 1927 яго сельсаветы размеркаваны паміж Полацкім і Расонскім раёнамі. Ветрынскі з кароткім перапынкам праіснаваў да 1960 года, калі яго тэрыторыі былі размеркаваны паміж Полацкім і Ушацкім раёнамі.
Тэрыторыя раёна, дзякуючы гораду Полацк, з’яўляецца калыскай беларускай дзяржаўнасці – месцам знаходжання летапіснага Полацкага княства. Балотна-лясістыя паўночныя рэгіёны менш абжытыя, чым паўднёвыя, і з прычыны рэльефу больш пацярпелі падчас нямецкіх антыпартызанскіх карных аперацый, уплываючы тым самым на дэмаграфічную карціну.
Што адбылося ў беларускай генеалогіі за апошні год? У гэтым артыкуле прадпрымем спробу даць адказ на гэтае пытанне.
