Радаводы аўтара

Прозвішчы, першыя вядомыя носьбіты, месцы іх паходжання і пражывання, мянушкі і этымалогія прозвішчаў

Адамовіч – нашчадкі селяніна Самуся Адамовіча (*каля 1701 г.н.), жыхара вёскі Крынкі (цяпер Карэліцкі р-н Гродзенскай вобл.), чый сын Тамаш называецца ў рэвізіі 1795 года баярынам, а тройчы праўнук Гілярый Іванавіч Адамовіч (каля 1872 г.н.), ураджэнец Крынак, пісьменны парабак у маёнтках Бабруйскага павета, пасля рэвалюцыі пасяліўся ў пасёлку Каменка (цяпер не існуе, Старадарожскі р-н Мінскай вобл.).  Прозвішча шырока распаўсюджана ў межах Беларусі, належыць да патранімічных і паходзіць ад імя Адам. Нашчадкі Гілярыя мелі родавую мянушку Гілёры.

Рэвізская сказка баяраў маёнтка Крынкі Навагрудскага павета, уласнасці Дамініка Радзівіла, за 22.11.1795 г.

Ананіч – нашчадкі селяніна Пархіма Сцяпанава Ананіча (1759? – 1809), ураджэнца мястэчка Цялякава (цяпер Уздзенскі р-н Мінскай вобл.). Прозвішча Ананіч фіксуецца ў межах маёнтка Цялякава, пачынаючы з 1710 года. У 1736 годзе згадваецца верагодны дзед Пархіма – Фёдар Ананіч. Яно належыць да патранімічных прозвішчаў і паходзіць ад імя Ананія. Нашчадкі яго сына Герасіма Ананіча ў Цялякаве насілі мянушку Булачнікі.

Астаневіч – гэта прозвішча насілі продкі і родзічы Людавікі Юзафавай Астаневіч (у шлюбе Урублеўскай; 1841? – 1891), якая паходзіла з тэрыторыі сучаснага Утэнскага павета (Літва). У XVIII–XIX стагоддзях прозвішча сустракалася на Браслаўшчыне, асабліва найбольш Астаневічаў пражывала ў аднайменным населеным пункце на поўдзень ад Ахрэмаўцаў ля возера Дрысвяты (верагодна цяпер мае назву Астанеўцы Браслаўскі р-н Віцебскай вобл.). Прозвішча належыць да патранімічных і паходзіць ад формы Астанька, якая з’яўляецца вытворнай ад імён Станіслаў ці Яўстафій.

Метрычны запіс з кнігі касцёла мястэчка Салакі Новааляксандраўскага павета аб смерці Людавікі з Астаневічаў Урублеўскай за 23.11.1891 г.

Бакун – гэта прозвішча насілі продкі і родзічы Юзэфы Ігнатаўны Бакун (у шлюбе Ананіч; 1863? – 1943), ураджэнкі засценка Гарбаты (цяпер Уздзенскі раён Мінскай вобласці). У адрозненні ад гарбатоўскіх Бакуноў, маючых цмянае паходжанне, іх суседзі з засценка Ясень былі нават зацверджаны ў дваранстве Расійскай імперыі ў 1842 годзе з гербом “Папрыца”. Да гэтага роду належаў заслужаны трэнер СССР і заслужаны дзеяч фізічнай культуры БССР Герман Мацвеевіч Бокун (1922–1978). Прозвішча паходзіць ад формы Абакун, якая з’яўляецца вытворнай ад імя Авакум.

Берасцевіч – нашчадкі селяніна Кандрата Сымонава Берасцевіча (1730? – 1795), ураджэнца сяла Цялякава (цяпер Уздзенскі р-н Мінскай вобл.). Першым з Берасцевічаў у Цялякаве згадваецца Сымон, яго бацька, у 1766 годзе. Прозвішча належыць да патранімічных і паходзіць ад старажытнага імя-мянушкі Бераст або Берасцень (верагодна ў значэнні “жыхар бярэзніка”).

Рэвізская сказка сялян маёнтка Цялякава Ігуменскага павета, уласнасці Дамініка Радзівіла, за 28.09.1811 г.

Бука – гэта прозвішча насілі продкі і родзічы Кацярыны Максімавай Бука (у шлюбе Пяткевіч; 1840?–?), сялянкі вёскі Кухцічы (цяпер Уздзенскі р-н Мінскай вобл.). Прозвішча яе было найбольш распаўсюджана ў суседнім духоўным уладанні Сыманчыцы, дзе вядома з 1766 года. Да роду сыманчыцкіх Букаў належыў генерал-маёр Навум Іванавіч Букаў (1903–1972). Прозвішча паходзіць ад мянушкі Бука, што сведчыла пра ўнурлівы і няветлівы характар родапачынальніка.

Буры – гэта прозвішча насілі продкі і родзічы Сафіі Грыгор’евай Бурай (у шлюбе Рудзінскай; 1839?–?), сялянкі вёскі Міханавічы (цяпер Мінскі р-н Мінскай вобл.). Яе прадзед Стафан Мікалаеў Буры (1750?–?) пражываў там жа. Таксама прозвішча Буры насілі продкі і родзічы Ганусі Бураўны з парафіі Уздзенскай уніяцкай царквы, што ў 1769 годзе выйшла замуж за Саўку Клімку. Паходзіць ад мянушкі Буры, што вызначае колер валасоў.

Метрычны запіс з кнігі Гатаўскай Свята-Духаўскай царквы аб шлюбе Івана Сымонава Рудзінскага і Сафіі Грыгоравай Буравай за 14.05.1861 г.

Вайшвіла – гэта прозвішча насілі продкі і родзічы Катарыны Вайшвілы (у шлюбе Урублеўскай), што жыла ў першай палове ХІХ ст. у межах Дусяцкай і Антузаўскай парафій (цяпер Утэнскі павет Літвы). Прозвішча паходзіць ад старажытнага балцкага імя Вайшвіл.

Войцах – гэта прозвішча насілі продкі і родзічы Сафіі Восіпаўны Войцах (у шлюбе Рудзінскай; 1878–1969), сялянкі вёскі Мачулішчы (цяпер Мінскі р-н Мінскай вобл.), якая каля 1898 выйшла замуж за Палікарпа Іванавіча Рудзінскага з Новага Двара. Яе тройчы прадзед Апанас Сцяпанаў Войцах (1745?–?) пражываў там жа, у Мачулішчах, уласнасці Менскага бернардынскага кляштару. Прозвішча паходзіць ад заходнеславянскага імя Войцах.

Пасямейны спіс сям’і сялян Войцахаў з вёскі Мачулішчы Мінскага павета за 1904 г.

Гагалушка – гэта прозвішча насілі сяляне Павел N. (1860? – да 1922) і Іван N. (1874? – 1924?) Гагалушкі, продкі па дзвюх лініях радаводу, што пражывалі ў сяле Бабры і вёсцы Пяскі (цяпер Лідскі р-н Гродзенскай вобл.) адпаведна. З прыходу Баброўскай царквы паходзілі дзве дынастыі – свяшчэннаслужыцеляў і царкоўнаслужыцеляў першай паловы ХХ ст.: 1) нашчадкі святароў Адама і Васіля Мітрафанавічаў Гагалушак; 2) сям’я дыякана Рамана і псаломшчыка Аляксандра Аляксеевічаў Гагалушак. Гагалушка – памяншальна-ласкавая форма назвы птушкі гогаль.

Герман – гэта прозвішча насілі продкі і родзічы сялянкі Ганны Германаўны з вёскі Боркі Ігуменскага павета, якая ў 1837 годзе выйшла замуж за Антона Пяткевіча з вёскі Сыманчыцы. Прозвішча паходзіць ад імя Герман.

Метрычны запіс з кнігі Уздзенскай Пятра-Паўлаўскай царквы аб шлюбе Антона Пяткевіча і Ганны Герман за 13.06.1837 г.

Дабрылка – нашчадкі і продкі мужа і жонкі Восіпа Восіпавіча Дабрылкі (1876?, в. Вугальнікі Забалацкай парафіі Лідскага павета – пасля 10.04.1940) і Юзэфы Фларыянаўны Дабрылкі (1881?, в. Зеняпішы Новадворскай парафіі Лідскага павета – 1929), сялян-фамільятаў. Восіп быў патомным гаёвым (ляснічым). У міжваенны час пражывалі ў межах маёнтка Радзівонішкі на хутары Мяхоўшчына, побач з вёскай Цвербуты (цяпер Лідскі р-н Гродзенскай вобл.). Прозвішча паходзіць ад мянушкі, якая вызначала найдобрага чалавека.

Емяллянаў – гэта прозвішча, паводле рэвізскіх сказак, насілі нашчадкі, продкі і родзічы Грыгорыя Васілёва Емяллянава (1735?–1798?), селяніна вёскі Старыя Дарогі. Яго праўнучка Стафаніда (Сцяпаха) Піліпава ў 1833 годзе выйшла замуж за Паўла Паляка, называючыся дачкой Піліпа Зубрыцкага. Гэта можа сведчыць аб тым, што ў метрыках гэтая сям’я называецца менавіта такім прозвішчам. Прозвішча мае нетыовы для рэгіёна канчатак і паходзін ад імені Емяллян.

Жукавец – гэта прозвішча насілі сяляне Грыгор Васілёў Жукавец (1755?–1807?) з вёскі Слабодка і Сава Радзівонаў Жукавец (1780?–1815?) з вёскі Шапчыцы, продкі па дзьвюх лініях радаводу (цяпер Старадарожскі р-н Мінскай вобл.). Дзеці Грыгора ў асобных дакументах пісаліся як Узвараняты паводле мясцовага прозвішча Узвар, якое таксама прымянялася за сям’ёй. Унучка Грыгора Кацярына Нічыпараўна ў 1840 годзе выйшла замуж за Лук’яна Сямёнава Праташчыка ў Старыя Дарогі. Яна прабабуля маёй бабулі праз жаночае і мужчынскае пакаленні. Сава Радзівонаў у 1797 годзе быў пераведзены ў Хвалічы (Новыя Фалічы). Пасля ранняй смерці Савы яго сын Сцяпан і ўнук Макар атрымалі прозвішча Лапанік (магчыма па жаночай лініі), пасля адмены прыгоннага права пражывалі ў вёсцы Старыя Фалічы. Макар – прадзед бабулі праз мужчынскае і жаночае пакаленні. Прозвішча пашыранае ў рэгіёне, можа паходзіць ад тапонімаў Жукі ці Жукава.

Зык – гэта прозвішча насілі продкі і родзічы Еўдакіі Грыгор’еўны Зык (у шлюбе Лапанік; 1835–?), ураджэнкі вёскі Шапчыцы, якая каля 1857 года выйшла замуж за Івана Лявонавіча Лапаніка з вёскі Новыя Фалічы. Яе дзед Сцяпан Ігнатавіч Зык нарадзіўся каля 1795 года. Прозвішча вызначае чалавека з зычным (гучным) голасам.

Канопка – гэта прозвішча маглі насіць верагодныя продкі і родзічы Марыі Вікенцьеўны Канопка (у шлюбе Адамовіч; 19?? – 1944), сялянкі-жыхаркі вёскі Каменка (цяпер не існуе, у межах Старадарожскага р-на Мінскай вобл.). Прозвішча Канопка на час першай паловы ХХ ст. зафіксавана ў Бабруйскім (Дзедна), Глускім (Сіманавічы), Старадарожскім (Новыя Дарогі) раёнах. У сярэдзіне ХІХ ст. у вёсцы Завалочыцы (цяпер Глускі раён) зафіксавана калонія аўстрыйскіх падданых-каталікоў, сярод якіх былі Канопкі. Прозвішча паходзіць ад мянушкі. Канопка – заходнеславянскае найменне птушкі канаплянкі.

Клімко – нашчадкі Савелія (1755? – 1804), селяніна вёскі Боркі (цяпер Уздзенскі р-н Мінскай вобл.), запісанага ў 1769 годзе ў метрычную кнігу Уздзенскай царквы як Саўка Кленба (пры шлюбе з Ганнай Бураўнай), а ў 1800 годзе ў рэвізскую сказку як Савелій Лукін сын Кленба. Для нашчадкаў прозвішча гучала як Клімко.

Метрычны запіс з кнігі Уздзенскай Пятра-Паўлаўскай уніяцкай царквы аб шлюбе Саўкі Кленбы і Ганусі Бураўны за 02.1769 г.

Купчык – нашчадкі Пятра Пятровіча Купчыка (1858? – 1928), селяніна вёскі Яманты (цяпер Лідскі р-н Гродзенскай вобл.). Прозвішча паходзіць ад мянушкі і можа быць звязана з тэрмінам “купа” і дзеясловам “купляць” і сведчыць аб камерцыйных здольнасцях родапачынальніка.

Лапанік – гэта прозвішча насілі сяляне Міхал Васілёў Лапанік (1745?–1804?, двор № 13 па рэвізіі 1811) і Пётр Яўстафіеў Лапанік (1765?–1809?, двор № 16 па рэвізіі 1811), продкі па дзьвюх лініях радаводу, што пражывалі ў вёсцы Хвалічы (цяпер Новыя Фалічы Старадарожскі р-н Мінскай вобл.). Нашчадкі Міхала праз сына Давыда (Дзяміда), унука Лявона, праўнука Івана і прапраўнука Яўхіма – дзеда маёй бабулі па прамой мужчынскай лініі – засталіся ў Новых Фалічах. Сям’я Яўхіма Іванавіча Лапаніка (1861–1916/1924) празывалася Лахманамі. Нашчадкі Пятра праз сына Пракопа і ўнука Івана пасля адмены прыгоннага права перамясціліся ў вёску Старыя Фалічы. Грыгорый Іванавіч Лапанік (1844?–?) з’яўляўся прадзедам маёй бабулі праз два жаночыя пакаленні. Прозвішча можа паходзіць ад рэгіянальнага тэрміна, які вызначаў майстроў, што спадчынна плялі лапці.

Рэвізская сказка вёскі Хвалічы Бабруйскага павета 1811 г.

Ляпешка – нашчадкі і родзічы Якуба Іванавіча Ляпешкі (1869/1872 – 1942), селяніна сяла Бабры (цяпер Лідскі р-н Гродзенскай вобл.). Прозвішча паходзіць ад мянушкі і можа быць звязана з асаблівай схільнасцю родапачынальніка да ўжывання булак з ляплёнага цеста. Невыключаецца варыянт з дзеясловам “лапатаць”.

Мароз – гэта прозвішча насілі продкі і родзічы Еўдакіі Іванаўны Мароз (у шлюбе Гагалушка; 1904 – 1990), якая паходзіла з вёскі Малыя Асабнякі Слонімскага раёна Гродзенскай вобласці. Прозвішча паходзіць ад мянушкі і можа быць звязана з асаблівасцямі тэмпераменту родапачынальніка.

Махнач – гэта прозвішча насілі продкі і родзічы Марыяны Іванаўны Махнач (у шлюбе Клімко; 1840? – ?), сялянкі вёскі Забалацце (цяпер Уздзенскі р-н Мінскай вобл.). Шырока распаўсюджана ў Забалацці. Да роду належыў пісьменнік Аляксандр Іванавіч Махнач (1922 – 2001). Прозвішча паходзіць ад мянушкі і можа быць звязана з асаблівасцямі валасянога покрыва чалавечага цела.

Метрычны запіс з кнігі Уздзенскай Пятра-Паўлаўскай царквы аб шлюбе Сымона Іванавіча Клімко і Марыянны Іванаўны Махнач за 12.06.1861 г.

Мінец – нашчадкі Васіля Вікенцьевіча Мінца (1871? – 1934), селяніна вёскі Чаплеўшчына (цяпер Лідскі р-н Гродзенскай вобл.). Прозвішча паходзіць ад формы імя Міна.

Міхалькевіч – гэта прозвішча насілі продкі і родзічы Зінаіды Аляксееўны Купчык (у шлюбе Мінец) па лініі яе бабулі Ганны (з боку бацькі) і дзеда Аўксенція (з боку маці), што пражывалі ў канцы ХІХ – пачатку ХХ ст. у вёсцы Яманты (цяпер Лідскі р-н Гродзенскай вобл.). Прозвішча належыць да патранімічных і можа паходзіць ад формы Міхалька, якая з’яўляецца вытворнай ад імя Міхаіл.

Навіцкі – гэта прозвішча насілі продкі і родзічы Разаліі Навіцкай (у шлюбе Урублеўскай), што жыла ў другой палове XVIII ст. – першай палове ХІХ ст. у межах Вількамірскай, Дусяцкай і Анталепцкай парафій (цяпер Утэнскі павет Літвы). Прозвішча ўтворана ад назвы паселішча, якая магла гучаць як Новікі.

Паляк – гэта прозвішча насілі продкі і родзічы Стафаніды Паўлаўны Паляк (у шлюбе Лапанік; 1846?–?), ураджэнкі вёскі Старыя Дарогі, прамога продка па жаночай лініі маёй маці. Пры выхадзе замуж за Грыгора Лапаніка з Новых Фаліч у 1864 годзе яе імя па бацьку адзначана як Нічыпараўна, так яна і праходзіла ў метрычных кнігах. Яе дзед Харлам (Харытон) Міхайлаў Паляк (1755?–1839?), пражываў у аднайменнай вёсцы Палякі, якая пасля паўстання 1863–1864 гг. была па просьбе жыхароў перайменавана ў Аляксандраўку са зменай прозвішча Паляк на Аляксандраў. Прозвішча паходзіць ад мянушкі, якая магла апеляваць да якасцяў адпаведнай нацыі.

Метрычны запіс з кнігі Новадарожскай Раства-Багародзіцкай царквы аб шлюбе Грыгорыя Іванавіча Лапаніка і Сцепаніды Нічыпараўны Паляк за 12.01.1864 г.

Пракас (варыянт Прак) – гэта прозвішча насілі продкі і родзічы Тэафіліі Вікенцьеўны Прак (у шлюбе Урублеўскай; 1873–1953), якая паходзіла з Новааляксандраўскага павета (цяпер Утэнскі павет Літвы). Прозвішча можа быць утворана ад мянушкі Прак, верагодна балцкага паходжання.

Праташчык – нашчадкі Васіля Праташчыка (1760? – да 1816), селяніна вёскі Старыя Дарогі (цяпер Старадарожскі р-н Мінскай вобл.). Прозвішча належыць да патранімічных і паходзіць ад імя Пратасій.

Метрычны запіс з кнігі Новадарожскай Раства-Багародзіцкай царквы аб шлюбе Лукі Сымонава Праташчыка і Кацярыны Нічыпараўны Узвараняты-Жукавец за 21.01.1840 г.

Пяткевіч – нашчадкі Уласа Андрэева Пяткевіча (1733?–1805), селяніна вёскі Сыманчыцы (цяпер Уздзенскі р-н Мінскай вобл.). Упершыню згадваюцца ў Сыманчыцах у 1795 годзе. Прозвішча паходзіць ад формы Петка, якая з’яўляецца вытворнай ад імя Пётр.

Радзюкевіч – гэта прозвішча насілі сяляне Юрый Мацвееў Радзюкевіч (1818? – пасля 1893) і Сцяпан Фёдараў Радзюкевіч (1795? – пасля 1850), продкі па дзвюх лініях радаводу жонкі, што пражывалі ў вёсцы Вялікія Канюшаны (цяпер Лідскі р-н Гродзенскай вобл.). Прозвішча належыць да патранімічных і можа паходзіць ад формы Радзюк, якая з’яўляецца вытворнай ад імя Радзівон.

Раманоўскі – гэта прозвішча насілі продкі і родзічы Юзэфы Раманоўскай, сялянкі Лідскага павета Віленскай губерні, жонкі Ігната Стракоўскага. Прозвішча пашыранае ў рэгіёне, можа паходзіць ад тапонімаў Раманы ці Раманава.

Рудзінскі – нашчадкі Базыля Рудзінскага (1680? – да 1744), баярына вёскі Новы Двор (цяпер Мінскі р-н Мінскай вобл.). Рудзінскія ўпершыню згадваюцца ў Новым Двары ў 1723 годзе. Прозвішча ўтворана ад назвы паселішча, якая магла гучаць як Рудня.

Фрагмент інвентара маёнтка Новы Двор Менскага ваяводства з пасямейным складам сям’і Базыля Рудзінскага за 12.06.1723 г.

Стракоўскі – продкі селяніна Станіслава Ігнатавіча Страка (1902? – 1957), жыхара в. Цвербуты (цяпер Лідскі р-н). Першасна прозвішча Станіслава гучала як Стракоўскі (так быў запісаны яго брат Браніслаў (1904–1969)). Рэгіён паходжання Стракоўскіх не вызначаны.

Сухадольскі – гэта прозвішча насілі продкі і родзічы Ганны Сухадольскай (у шлюбе Урублеўскай), што жыла ў XVIII ст. у межах Ганушышскай парафіі (цяпер Панявежскі павет Літвы). Прозвішча ўтворана ад назвы паселішча, якая магла гучаць як Сухадол.

Сямашка – гэта прозвішча насілі продкі і родзічы Анастасіі Вікенцьеўны Сямашкі (у шлюбе Гагалушкі; 1931–2016), ураджэнкі в. Феліксава Лябёдскага праваслаўнага прыходу (цяпер Лідскі р-н Гродзенскай вобл.). Яе бацька Вінцэнт быў каталік, маці Соф’я (Зося) – праваслаўная. Прозвішча можа паходзіць ад формы імя Сямён, а таксама ад назвы царкоўна-каляндарнага свята Сёмухі (Тройцы) у значэнні народжанага ў гэты час.

Урублеўскі (варыянты Вроблеўскі, Врублеўскі, з Партысаў Врублеўскі) – нашчадкі Якуба Урублеўскага (1675? – 1740-я?), арандатара земляў у межах Панямуньскай, Ганушышскай і Парадольскай парафій Вількамірскага павета (цяпер Панявежскі павет Літвы). Яго нашчадкі былі зацверджаны ў дваранстве Расійскай імперыі ўказам Сената ад 18.07.1850 з наданнем герба “Слепаўрон”. Прозвішча ўтворана ад назвы паселішча, якая магла гучаць як Урублева (паводле родавай легенды паходзілі з вёскі Малое Урублева Праснышскага павета Мазавецкага ваяводства, цяпер Польшча). Назва Урублева паходзіць ад польскага ‘wrobel’ (верабей).

Метрычны запіс з кніг Анталептаўскага касцёла Новааляксандраўскага павета аб хросце Марціна-Марка Урублеўскага за 1799 г.

Чаховіч – гэта прозвішча насілі продкі і родзічы Дароты Чаховіч (у шлюбе Урублеўскай; 1675? – 1730?), што жыла ў межах Панямуньскай, Ганушышскай і Парадольскай парафій Вількамірскага павета (цяпер Панявежскі павет Літвы). Прозвішча ўтворана ад патранімічнай мянушкі Чэх, якая магла вызначаць этнічную прыналежнасць.

2017-2021 гг.

Дадаць каментар

Ваш e-mail не будзе апублікаваны. Абавязковыя палі пазначаны *


9 − = 3