Што адбылося ў беларускай генеалогіі за апошні год? У гэтым артыкуле прадпрымем спробу даць адказ на гэтае пытанне.
Па-першае, феерычная дзейнасць каманды валанцёраў пад кіраўніцтвам Алены Кароўчанка. Ці можна было ўявіць у канцы 2020, што ў канцы 2021 у валанцёрскай базе загалоўкаў спраў НГАБ будзе пад 400 тысяч пазіцый (на 25.12. пераадолены рубеж у 370 тысяч). Па меры ўнясення правак супрацоўнікамі аддзелу ІПС НГАБ база выстаўляецца ў агульны доступ (на сённяшні момант даступны 113783 запісы): https://niab.by/newsite/ru/nsa. Канешне, усё гэта было б немагчыма без апублікавання вопісаў фондаў НГАБ на яго сайце, без спрыяння яго кіраўніцтва, без perpetum mobile ў асобе ініцыятыўнай спадарыні Алены, без агульнага жадання і намаганняў аматараў і прафесіяналаў у генеалогіі Беларусі, рассеяных па ўсім свеце.
Працягвае дзейнасць генеалагічнае таварыства «Вытокі» ў Бабруйску, заснаванае ў 2015, дзякуючы намаганням генеалога і краязнаўца Аляксандра Іванавіч Клімовіча. Доўгі час яго ўзначальвала бібліятэкар Святлана Віктараўна Калюта. Раз у месяц адбываюцца сустрэчы сябраў аб’яднання, а раз у паўгоддзе выдаецца гісторыка-генеалагічны веснік «Радаслоў» (https://bobruisk.ru/news/2021/12/22/moego-pradeda-rasstrelyali-pryamo-na-krylce-cerkvi-kak-bobrujchane-sostavlyayut-svoe-genealogicheskoe-drevo).
Перажывае кавідныя часы і ўласная «Школа практычнай генеалогіі», абагачаецца змест лекцый, прыдумляюцца новыя формы актыўнасцей і матывацыі навучэнцаў, папаўняецца бібліятэка. Прыемна, што на тле падзей сучаснасці цікаўнасць да генеалогіі не змяншаецца, а хутчэй наадварот — да справы ўжо даспелі прадстаўнікі майго пакалення (у мінулыя гады большасць навучэнцаў складалі людзі старэйшыя за свайго выкладчыка) (https://smartpress.by/interview/12462).
Не можа не радаваць амбітнасць беларускага прадстаўніка ў ГенЭкспо — прадпрымальніка Аляксея Білецкага, які распачынае праект «Жніво» па стварэнні архіва генеалагічных матэрыялаў, што расцярушаны па-за межамі дзяржаўных архіўных устаноў Беларусі, то бок у парафіях, прыходах, прыватных зборах і па-за межамі Беларусі. Безумоўна, рэч вартая, складаная, з падводнымі камянямі, якая патрабуе навуковай, архіўнай, прававой кампетэнцыі ад дарадцаў і памочнікаў, у цэлым ад грамадзянскай ініцыятывы. Таксама Аляксеем задуманы два фестывалі сумесна з ГенЭкспа — анлайн вясной і офлайн у чэрвені. Аляксей — адзіны мне вядомы беларускі генеалог са сваім you-tube-каналам: https://www.youtube.com/channel/UCdYxaR2_McNqQHuNLha1BdA
Няслушна прапусціць увагай актыўнасць праекту «Дапаможнік», які нястомна папаўняецца ўсё новым генеалагічным матэрыялам, прэтэндуючы на тое, каб пакрыць сабой, калі не ўсю Беларусь, то хаця бы Гомельскую вобласць (https://dapamoznik.blogspot.com).
Адбываецца актывізацыя генеалагічных суполак у сацыяльных сетках, у прыватнасці ў фэйсбуку (напрыклад, Belarusian Genealogy | Беларуская генеалогія) і тэлеграме (напрыклад, Уезды Беларуси). Тэлеграм-чат маецца і ў валанцёрскага руху па індэксацыі вопісаў.
Дзве самыя значныя праблемы беларускай генеалогіі на сённяшні момант — адсутнасць зарэгістраванага некамерцыйнага рэспубліканскага грамадскага аб’яднання (Беларускага генеалагічнага Таварыства) і слабасць айчыннай камерцыйнай генеалогіі.
Генеалагічнае Таварыства заклікана лабіраваць інтарэсы супольнасці, уплываць на архіўную і адукацыйную сферу, падтрымліваць рэгіянальныя і выдавецкія генеалагічныя ініцыятывы, клапаціцца аб якасці фінальнага прадукта гендзейнасці ад кампетэнтнага пошуку і эфектнага мерапрыемства да карыснага софта і добрай кнігі. Пасля нашумелай нядаўна «справы Юрыя Паўлія» хацелася б, каб адной з задач Таварыства было папярэджанне дзейнасці аферыстаў. Безумоўна, акрамя ўласнай дзейнасці ў напрамку генеалогіі патрэбна дапамога інстытута мецэнацтва, то бок тых заможных асоб, якія саспеюць да разумення перспектывы ўкладання не толькі ў сваю генеалогію. На жаль, Анатоль Стацкевіч-Чабаганаў (1946-2019) як камета празіхацеў у той час, калі роўным чынам ніхто не мог прапанаваць агульнацікавага праекта для фінансавання. https://youtu.be/4qtGAXCNElM
Камерцыйная генеалогія мусіць актывізаваць інтэлектуальныя сілы, даць магчымасць зарабляць за кошт любімай справы і ўкладвацца ў карысныя праекты.
Па цяперашніх мерках я ўжо даўно ў беларускай генеалогіі, можна сказаць з 2009 года, калі стаў курыраваць дзейнасць студэнцкага аб’яднання на гістфаку БДУ (фармальна з 2006, калі ўпершыню прыйшоў у чытальны зал НГАБ). Аднак дагэтуль не знайшоў сабе сталага месца. Жаданне нешта змяніць прывяло да сыходу з наседжанага месца, то бок змена адбылася, але хутчэй ад генеалогіі чым да яе (6 снежня 2021 завершыў працу ў Нацыянальным гістарычным архіве Беларусі). Маніць статуснасць кандыдатаў гістарычных навук з расейскай генеалогіі, якія ўзначальваюць камерцыйныя агенцтвы і пры гэтым займаюцца навуковымі даследаваннямі, маючы час і на навуку і на зараблянне грошай праз любімую справу. Будзем жыць далей і, спадзявацца, як заўсёды на сябе і на лепшае.
Падрыхтаваў Вадзім Урублеўскі, 26.12.2021