Адным з найбольш загадкавых у плане захаванасці і спектру генеалагічных крыніц сярод беларускіх паветаў Расійскай імперыі ўяўляецца Сенненскі павет Магілёўскай губерні. Па гэтай прычыне важна ўсяляк уводзіць ва ўжытак маладаследаваныя матэрыялы па гісторыі і генеалогіі яго насельніцтва.
Фонд Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі “Сенненская павятовая землеўладкавальная камісія” (1907–1917) складаецца з 207 адзінак захавання, дзе змяшчаецца інфармацыя аб разнастайных аспектах дзейнасці камісіі па аказанні дапамогі сялянам у пакупцы і землеўпарадкаванні пры хутарызацыі іх земляў.
Даведнік “Могилевская губерния: государственные, религиозные и общественные учреждения (1772–1917)” (Мінск, 2014, 814 с.) змяшчае ёмкі артыкул аўтарства Ю.М. Снапкоўскага пра павятовыя паліцэйскія праўленні ў Магілёўскай губерні ў канцы ХІХ — пачатку ХХ ст. Для разумення функцый і відаў справаводчых дакументаў, якія ствараліся ў паліцэйскіх праўленнях, прывядзем яго цалкам (спасылкі да артыкула змешчаны ў самім выданні):
“Уездные полицейские управления были созданы на базе земских судов и городнических правлений в соответствии с высочайше утвержденными «Временными правилами об устройстве полиции в городах и уездах губерний, по общему учреждению управляемых» от 25 декабря 1862 г. Действовали в уездных городах и распространяли свою власть на весь уезд, за исключением городов с отдельным полицейским управлением. В 1863–1880 гг. подчинялись Департаменту полиции исполнительной, в 1880–1881 гг. – Департаменту государственной полиции, в 1881–1917 гг. – Департаменту полиции Министерства внутренних дел, а на местах – губернатору и губернскому правлению.
В Могилевской губернии уездные полицейские управления были учреждены согласно распоряжению Могилевского губернского правления от 16 марта 1863 г.
Во главе уездного полицейского управления стоял уездный исправник, назначаемый губернатором из местных дворян. Он являлся председателем общего присутствия, в состав которого входили помощник уездного исправника, дворянский заседатель, два сельских заседателя и один из ратманов городового магистрата. Помощник уездного исправника исполнял возлагаемые на него исправником дела и поручения, осуществлял надзор за делопроизводством и заведовал на правах городского пристава исполнительно-полицейскими обязанностями в тех уездных городах, где не были учреждены должности особых полицейских приставов Для ведения делопроизводства при полицейском управлении состояла канцелярия под заведованием секретаря. В штат управления также входили два столоначальника и регистратор. На канцелярские издержки, наем писарей, сторожей и рассыльных управлению выделялась установленная по штату сумма.
Асветніцкі праект Школа практычнай генеалогіі, якая дзейнічае пры праваслаўным прыходзе Св.Мікалая Японскага, адзначае сёлета сваё дзесяцігоддзе. Прыйшоў час перафарматаваць яе дзейнасць, якая зводзілася раней да афлайн-заняткаў па асобных тэарэтычных і практычных пытаннях генеалагічнай пошукавай, аналітычнай, абагульняючай дзейнасці. Афлайн, а месцамі і анлайн-заняткі, былі закліканы да ўвядзення слухачоў у кантэкст генеалагічнага і гістарычнага асабістага даследавання, паказаць падводныя камяні і спрыяць меншай колькасці памылак, т.б. усяляк аблегчыць магчымую працу. У першым паўгоддзі, з верасня па снежань жадаючыя знаёміліся з даархіўным і архіўным пошукам, пытаннямі сістэматызацыі і інтэрпрэтацыі генеалагічнага матэрыялу. Восем лекцый гэтага семестру чытаў кіраўнік ШПГ — Вадзім Урублеўскі. У другім паўгоддзі, са студзеня па красавіка запрошаныя госці праекта дзяліліся з удзельнікамі сваімі навыкамі па шэрагу сумежных з генеалогіяй напрамкаў (ДНК-генеалогія, псіхагенеалогія, сямейны архіў, архівазнаўства, этнагенеалогія, культурагенеалогія і інш.). Па нашых сціплых падліках за 10 год падалі заяўкі на ўдзел у праекце 233 чалавекі.
Улічваючы, што лекцыі Вадзіма Урублеўскага ўжо пачынаюць массава выкладвацца ў агульны доступ (у прыватнасці, глядзець YouTube-каналы Genealogy of Belarus і ЦНБ НАН Беларуси), узнікае неабходнасць у мадэрнізацыі праекта.
У Нацыянальным гістарычным архіве Беларусі ў фондзе “Падатны інспектар Ігуменскага павета” (ф.361, воп.1) маецца на захаванні дастаткова вялікая і інфарматыўная справа № 116 – “Справа з копіямі прысудаў сельскіх сходаў аб развёрстцы дзяржаўных і земскіх збораў на 1902 год і спісамі домагаспадароў па валасцях Ігуменскага павета”. Асноўнай разынкай справы з’яўляюцца спісы, дзе галоўнай каштоўнасцю варта лічыць імёны па бацьку гаспадароў. Па большай частцы Ігуменскага павета дастаткова кепска захаваліся метрычныя кнігі за 1866–1917 гг., а таму зачэпка за імя па бацьку асоб 1850-1870-х гг. нараджэння можа быць выратавальнай для генеалогіі.
Загаловак
На нашу думку, найлепшы спосаб супрацы з НГАБ адносна атрымання лічбавай копіі прысудаў са спісамі — гэта замова падобных дакументаў з пазнакай, што дакладныя нумары аркушоў Вам могуць быць невядомыя. Па стане на 01.01.2023 справа не адлічбавана і ў чытальны зал не выдаецца па прычыне расшытасці. Магчыма яе папулярнасць зрушыць пытанне з мёртвай кропкі.
Прывядзем у гэтым артыкуле асобныя паказальнікі да прысудаў сялянскіх грамад Ігуменскага павета (на мове арыгінала):
Ф.361. Оп. 1. Д. 116. Лл. 7–11 об. Приговор и именной список крестьян Черноградского сельского общества Гребенской вол. Игуменского у. (руск.). 17.02.1902. Деревня Карпиловка (фамилии: Асташенок, Ахрамович, Качук, Мартинович, Юда), односелье Волковыск (Игнат Козловский), деревня Черноградье (фамилии: Ажар, Алейник, Ахрамович, Заголько, Зеневич, Ковалевич, Козловский, Леонов, Мартинович, Невейко, Почесуй, Романенок, Толкач, Хурсевич, Черняк), деревня Елча (фамилии: Бачило, Деркач, Дойняк, Забавский, Колтович, Кривощекий, Крук, Мартинович, Молчан, Почесуй, Шахлай), деревня Кривополье (фамилии: Бачило, Вергейчик, Нахамчик, Толстик, Силич, Шабуня). Только имена.
18 лютага 2023 г. пры падтрымцы Сінадальнага аддзела БПЦ па пытаннях сям’і, абароны мацярынства і дзяцінства, Школа практычнай генеалогіі сумесна з Цэнтрам падтрымкі сям’і і мацярынства “Матуля” ажыццявіла семінар па актуальных пытаннях у сферы практычнай генеалогіі і сямейнай гісторыі ў Беларусі ў ХХІ ст.
З уступным словам выступілі галоўныя арганізатары мерапрыемства Вадзім Валер’евіч Урублеўскі, кіраўнік Школы практычнай генеалогіі, і Вераніка Уладзіміраўна Сярдзюк, кіраўнік Цэнтра “Матуля”.
Вадзім Урублеўскі ў сваім паведамленні на тэму запатрабаванасці генеалогіі і выкліках сучаснасці закрануў наступныя пытанні: 1) што прадстаўляе сабой паняцце “генеалогія” ў ХХІ ст.; 2) генеалогія ва ўмовах знікнення традыцыйнай сям’і і крызіса сямейных каштоўнасцей; 3) генеалогія як элітарны прадукт ведаў аб мінулым скрозь прызму асабістай і сямейнай гісторыі; 4) генеалогія перад выклікамі новых каштоўнасных парадыгмаў: рэпрадукталогія, ДНК-генеалогія, культурагенеалогія.
Вераніка Сярдзюк распавяла пра прычыны трывожнасці, халоднасці, інфантыльнасці сучасных бацькоў і няспелых адносінаў да сужэнскіх і бацькоўскіх абавязкаў. Разглядаліся багатыя на сацыяльныя траўмы падзеі ХХ ст.
Гэты год я сустрэў супрацоўнікам Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Я. Коласа НАН Беларусі. Адпаведна да ліку маіх актыўнасцяў дадалася яшчэ адна роля лектара. Па ініцыятыве кіраўніцтва і праз спрыянне новых калег я распланаваў праграму дзейнасці Акадэміі маладых генеалогаў на бліжэйшых паўтары гады, якая складаецца з курса штомесячных лекцый па генеалогіі. Лекцый запланавана 18 па розных напрамках генеалагічных актыўнасцяў (курс ужо апрабаваны ў праекце ШПГ і яшчэ будзе ўдасканальвацца).
У цэлым выступленне на тэму «Сфера генеалогіі: асаблівасці генеалагічных даследаванняў» прайшло 25 студзеня на належным узроўні і аб асноўных тэмах можна прачытаць тут: https://csl.bas-net.by/news/one-news.asp?id=93068
2022 год выявіўся для генеалогіі Беларусі поўным выклікаў, галоўным чынам, на фоне абвастрэння геапалітычных працэсаў у рэгіёне Ўсходняй Еўропы. Ваенна-палітычныя падзеі на ўсходзе Украіны паспрыялі заўважнай радыкалізацыі асобных замежных прадстаўнікоў беларускага генеалагічнага сегменту, расколу і чысткам у межах тэматычных груп у сацыяльных сетках.
За два апошнія гады задачай супольнасці генеалогаў Беларусі з’яўляецца працяг тых актыўнасцей, якія распачаліся раней. Аднак працягваюцца яны з улікам бягучай грамадска-палітычнай сітуацыі.
Метрычная кніга ўніяцкай царквы ў в. Вострава, Лунінецкі раён. (Шлюбы, хрышчэнні). Польская мова., 1774
– 1798 гг. (шыфр – 11Рк746).
ВІЦЕБСКАЯ ВОБЛАСЦЬ:
Метрычная
кніга каталіцкага парафіяльнага касцёла ў м. Пагост Мёрскі раён. (раней Дзісненскі павет, Віленскай губ.) Аб
хрышчэнні. Польская мова. 1842–1848 гг. (шыфр
– 30Н//289К(026))
31 жніўня ад лейкеміі памёр гісторык-генеалог Аляксандр Станіслававіч Залівака.
А.С. Залівака (фота з Інтэрнета)
Нарадзіўся 13 лютага 1971 года ў горадзе Мінску ў сям’і галоўнага інжынера
Станіслава Іванавіча Залівакі і яго жонкі Веры Васільеўны. Належыў да роду
карэнных менчукоў (яго прадзед па бацьку Гілярый Залівака, выхадзец з ваколіцы
Сёмкава, набыў у 1909 г. дом у Казакоўскім завулку). З’яўляўся выпускніком
гістфака БДУ, працаваў у аддзеле публікацыі дакументаў НГАБ (2004–2007), доўгі
час быў рухавіком выдавецкай дзейнасці “Таварыства нашчадкаў шляхты і
дваранства”.
У верасні 2022 г. працягне сваю дзейнасць Школа практычнай генеалогіі (ШПГ) пры Мінскім прыходзе ў памяць свяціцеля Мікалая, епіскапа і асветніка Японіі, створаная ў мэтах генеалагічнай асветы. Асноўнае кола пытанняў, якім надаецца ўвага, зводзіцца да наступных тэм: практычны пошук інфармацыі аб продках, паглыбленне ў культурна-гістарычны кантэкст, выхаванне дзяцей на падмурку сямейна-родавых каштоўнасцяў.
